Το Βραβείο Αειφόρου Σχολείου είναι ένας θεσμός με τη μορφή διαγωνισμού μεταξύ σχολείων, για την αλλαγή προς ένα αειφόρο σχολείο. Τελεί υπό την αιγίδα του ΥΠΑΙ.Θ.Π.Α. Στηρίζεται σε 40 πρωτότυπους «δείκτες αειφόρου σχολείου» χωρισμένους σε τρεις τομείς (Παιδαγωγικό, Κοινωνικό/Οργανωσιακό, Περιβαλλοντικό). Κάθε δείκτης υποδηλώνει ορισμένες δράσεις εκ μέρους των εκπαιδευτικών και των μαθητών. Στο τέλος της σχολικής χρονιάς το σχολείο εισάγει για κάθε δείκτη μια τιμή (με βάση τις δράσεις που έχει αναπτύξει) και το άθροισμα αυτών των τιμών δίνει την τελική βαθμολογία του σχολείου με την οποία γίνεται η κατάταξη και η βράβευση. Τα σχολεία παίρνουν μέρος στον πανελλήνιο διαγωνισμό προαιρετικά και στην εργασία αυτή εξετάζουμε τη συμμετοχή μαθητών και εκπαιδευτικών στο σχολικό πρόγραμμα δράσης του Βραβείου Αειφόρου Σχολείου, σε σχέση με τον τύπο και τη βαθμίδα του σχολείου.

Σε μια προσπάθειά μας να συνδέσουμε την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση με την κοινωνική δράση, στα πλαίσια του προγράμματός μας, αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με την ανακύκλωση. Η ιδέα προέκυψε έπειτα από παρατήρηση ενός προνηπίου, το οποίο σε συζήτηση στην παρεούλα ρώτησε την εκπαιδευτικό του τμήματος “Κυρία, γιατί δεν παίρνουμε μια κούτα και να φτιάξουμε με αυτήν ένα αυτοκινητάκι για να οδηγούμε;”. Η εκπαιδευτικός σκέφτηκε πως αυτή ήταν μια ωραία ευκαιρία για να ξεφύγουμε από τις Φυσικές Επιστήμες όσον αφορά στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και να προσεγγίσουμε ένα θέμα που έχει περισσότερο κοινωνική διάσταση.

Στην παρούσα εργασία αρχικά γίνεται μια σύντομη παρουσίαση των κυριότερων διαστάσεων της υφιστάμενης κρίσης αλλά και των βασικών αρχών της Κριτικής Παιδαγωγικής και της Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία ώστε να διαφανούν τα κοινά τους στοιχεία και να αναδειχτεί η επικαιρότητα τους στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης. Στη συνέχεια, η ένταξη των θέσεων και των πρακτικών των κριτικών παιδαγωγών στην εκπαίδευση μέσα από μια κριτική θεώρηση/αποτίμηση αποτελεί σημαντική πλευρά της εργασίας, προκειμένου αυτή να λειτουργήσει αναστοχαστικά για κάθε ενδιαφερόμενο εκπαιδευτικό στην ιδιαίτερα κρίσιμη εποχή που διανύουμε. Τέλος, επιλέγονται και παρατίθενται αποσπάσματα του λόγου του Freire, ως του σημαντικότερου εκπρόσωπου της Κριτικής Παιδαγωγικής, εν είδει προβληματισμών που ενέχουν προτάσεις.

Πολλές από τις μεθοδολογίες της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Π.Ε.), όπως τα σχέδια εργασίας (μέθοδος project), έλκουν την καταγωγή τους από το προοδευτικό παιδαγωγικό κίνημα των αρχών του 20ου αιώνα. Στην Ελλάδα κυριότεροι εκπρόσωποι αυτού του κινήματος υπήρξαν ο Αλέξανδρος Δελμούζος και ο Μίλτος Κουντουράς. Η επαφή με τη φύση, οι περίπατοι και οι εκδρομές ήταν στοιχεία στα οποία έδιναν ιδιαίτερη έμφαση και μπορούν να θεωρηθούν πρωτόλειες μορφές Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Ωστόσο, το έργο τους δεν έχει βρει ολοκλήρωση στο ελληνικό σχολείο μέχρι σήμερα. Όχι μόνο η συνάφεια με τη δουλειά που γίνεται σήμερα στα προγράμματα Π.Ε. δεν έχει αναγνωριστεί, αλλά και η δημοκρατική συμμετοχή των μαθητών και των μαθητριών στις εκπαιδευτικές, διοικητικές και θεσμικές διαδικασίες, η λειτουργία του σχολείου ως μια δημοκρατική κοινότητα, δεν μπόρεσαν να βρουν τρόπο εφαρμογής στις σχολικές συνθήκες που παραμένουν στεγνές, περιοριστικές και αποστειρωμένες. Η επανασύνδεση με τις παραδόσεις του ελληνικού προοδευτικού παιδαγωγικού κινήματος μπορεί να προσδώσει στην Π.Ε. όχι μόνο ιστορικό βάθος και τοπικά δοκιμασμένα παραδείγματα, αλλά να βελτιώσει τις πρακτικές της και να αναδείξει το πλήρες δυναμικό που αυτή μπορεί να λάβει, με όλες τις ριζοσπαστικές εκδοχές.

Η απόφαση της ΠΕΕΚΠΕ να πραγματοποίηση το 6ο Συνέδριο της, στην πόλη της Θεσσαλονίκης, μπορεί να έγινε με αφορμή τον εορτασμό της πόλης για την απελευθέρωση της, συνέπεσε όμως με τα είκοσι χρόνια λειτουργίας της Ένωσης και την ιδιαίτερη σημασία που αποκτούσε αυτό, μιας και η ιδέα και οι ενέργειες για τη δημιουργία της ΠΕΕΚΠΕ, ξεκίνησε από αυτή την πόλη.

Δεκέμβρης 2012 – 6ο Συνέδριο της ΠΕΕΚΠΕ – συμπληρώνονται ακριβώς είκοσι χρόνια από την Ιδρυτική Συνέλευση της Ένωσης, στο Βόλο, τον Νοέμβρη του 1992, στο Διήμερο Συνέδριο του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με θέμα: «Οικολογία και Περιβαλλοντική Εκπαίδευση». Έχει διπλά συμβολική αξία που επιχειρείται εδώ, σε αυτό το Συνέδριο, μια μικρή αποτίμηση της πορείας της Ένωσης και του θεσμού της Π.Ε, εφόσον η απαρχή για τη δημιουργία της Ένωσης ξεκίνησε από εδώ, από τη Θεσσαλονίκη.

Η Π.Ε. από την πρώτη εμφάνισή της στη χώρα μας συνδέθηκε όχι μόνο με την προσπάθεια αλλαγής των στάσεων, αντιλήψεων, πρακτικών κ.λ.π. που προκαλούν ή εντείνουν τα προβλήματα του περιβάλλοντος, αλλά και με την επιδίωξη αλλαγών και την εισαγωγή καινοτομιών στο σχολείο και τα εκπαιδευτικά συστήματα. Στα βασικά κείμενα μάλιστα των διεθνών συνεδρίων για την Π.Ε., οι δύο αυτές επιδιώξεις, δηλαδή η έξοδος από την οικολογική κρίση αλλά και από την κρίση της εκπαίδευσης, δεν θεωρούνται ανεξάρτητες μεταξύ τους αλλά διαπλέκονται και αλληλο-συμπληρώνονται.

Μαθητές από γυμνάσια και λύκεια της Θεσσαλονίκης συμμετείχαν στο 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο της ΠΕΕΚΠΕ στην πόλη, σε μία διαδικασία που οργανώθηκε για πρώτη φορά, με στόχο να ακουστούν οι απόψεις των μαθητών για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Σε αυτό το συνέδριο δόθηκε η ευκαιρία σε αυτούς που για «χάρη» τους γίνεται η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, να μιλήσουν για το πώς βλέπουν την Περιβαλλοντική, να ανταλλάξουν απόψεις, να συζητήσουν, να αναστοχαστούν και να προβληματίσουν τους παρόντες συνέδρους.