Τα σκουπίδια κύκλους κάνουν στην αυλή μας

Περίληψη

Κατά το σχολικό έτος 2018 – 2019 στο Γυμνάσιο Μακροχωρίου Ημαθίας υλοποιήθηκε πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με τίτλο «Τα σκουπίδια κύκλους κάνουν στην αυλή μας». Στην περιβαλλοντική ομάδα συμμετείχαν 21 μαθητές και μαθήτριες της Γ΄ Γυμνασίου με σκοπό την ανάπτυξη δράσης μετά από την ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και ενεργοποίησή τους στο θέμα της ανακύκλωσης. Από τις πρώτες κιόλας συναντήσεις διαπιστώθηκε ο ενθουσιασμός και η διάθεσή τους να συμβάλουν δημιουργικά στην πραγμάτωση των στόχων της ομάδας. Μετά από πολλές και ποικίλες προτάσεις η ομάδα ονομάστηκε «Τα πράσινα βελάκια», ενώ δόθηκαν πρωτότυπα ονόματα και στις υποομάδες που προέκυψαν.

Τα παιδιά εργάστηκαν τόσο ομαδικά, όσο και ατομικά, αλλά πάντα με πνεύμα συνεργασίας και αλληλοβοήθειας, κατανοώντας πως η πολυφωνία και οι αντιθέσεις μπορούν να οδηγήσουν σε αξιόλογα αποτελέσματα.

Λέξεις – Κλειδιά: ανακύκλωση, μπλε κάδοι, συνεργασία, προστασία περιβάλλοντος, προσφορά, ευαισθητοποίηση

Στόχοι: Με την έναρξη του προγράμματος και μέσα από έναν δημοκρατικό διάλογο ορίστηκαν οι παρακάτω στόχοι, προκειμένου τα παιδιά:

   1. να κατανοήσουν την έννοια της ανακύκλωσης από γλωσσική και επιστημονική άποψη και να γνωρίσουν τα είδη της.
   2. να γνωρίσουν τις βασικότερες δράσεις της περιοχής μας σχετικά με το θέμα (π.χ. πόσοι μπλε κάδοι υπάρχουν στην περιοχή μας).
   3. να ευαισθητοποιηθούν στη λήψη μέτρων για την γενικότερη προστασία του περιβάλλοντος αλλά και ειδικότερα στο ζήτημα της ανακύκλωσης, να γνωρίσουν τις ευεργετικές επιδράσεις της στη ζωή των ανθρώπων.
   4. να εμπνευστούν και να εκφράσουν δημιουργικά σκέψεις και συναισθήματα γι’ αυτό.
   5. να αναπτύξουν ερευνητική διάθεση, να ασκηθούν στην ομαδική εργασία και να αναπτύξουν πνεύμα συνεργασίας.
   6. να οργανώνουν συντονισμένες δράσεις ανακύκλωσης.

 Γρήγορα όμως διαπιστώθηκε ότι καλό θα ήταν να τεθούν και ορισμένοι ειδικότεροι στόχοι, επιδιώκοντας οι μαθητές:

 - να υιοθετήσουν τη συνήθεια της ανακύκλωσης των πλαστικών μπουκαλιών που χρησιμοποιούν στο χώρο του σχολείου – και όχι μόνο

 - να συγκεντρώσουν πλαστικά καπάκια που προέρχονται από προσωπική χρήση

 - να ευαισθητοποιήσουν τους συμμαθητές τους αλλά και το ευρύτερο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον, ώστε να συνεισφέρουν όλοι στη συγκέντρωση πλαστικών πωμάτων, με σκοπό την προσφορά τους στο Σύλλογο Παραπληγικών Πέλλας για την εξασφάλιση αναπηρικού αμαξιδίου

 - να αναλάβουν την ευθύνη για τη διατήρηση της καθαριότητας στον αύλειο χώρο του σχολείου

 - να προχωρήσουν στο διαχωρισμό των απορριμμάτων του σχολείου σε ανακυκλώσιμα και μη.

εικόνα 1

Εφαρμογή του προγράμματος

Μετά τον καθορισμό των στόχων ακολούθησε η εφαρμογή του προγράμματος στην πράξη. Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων της περιβαλλοντικής ομάδας εφαρμόστηκε η ακόλουθη μεθοδολογία:

     1.  Συζήτηση-ευαισθητοποίηση, διερεύνηση και ενεργοποίηση ενδιαφέροντος μαθητών-καθορισμός στόχων μέσα από ουσιαστική επικοινωνία.
     2. Ομαδοσυνεργατική μέθοδος (δημιουργία ομάδων)-καταιγισμός ιδεών-ελεύθερος διάλογος-απόκτηση γνώσης και κινητοποίηση ενδιαφέροντος μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες
     3. Ενθάρρυνση της ενεργητικής συμμετοχής των μαθητών (συγκέντρωση και σύνθεση πληροφοριών, δημιουργία αφίσας, δημιουργική γραφή).
     4. Χρήση σύγχρονων οπτικοακουστικών μεθόδων.
     5. Διαθεματικότητα στην προσέγγιση των θεμάτων.
     6. Άμεση επαφή των μαθητών με το περιβάλλον γύρω τους.

Πιο αναλυτικά υλοποιήθηκαν τα ακόλουθα:

• Σύσταση περιβαλλοντικής ομάδας – Πρώτη γνωριμία – Στόχοι ομάδας
• Ονοματοδοσία ομάδας – Χωρισμός σε υποομάδες
• Τι είναι η ανακύκλωση (σχετικές εικόνες – άρθρα)
• Οι μπλε κάδοι στην Ελλάδα - Οι μπλε κάδοι στον κόσμο
• Απόφαση για συγκέντρωση πλαστικών καπακιών – Συντονισμός ενεργειών
• Συνεργασία με σχολεία και τον Σύλλογο παραπληγικών και Κινητικά Αναπήρων Πέλλας - Συγκέντρωση και καταμέτρηση πλαστικών καπακιών
• Τα πλαστικά μπουκάλια στο σχολείο μας – συγκέντρωση πλαστικών μπουκαλιών και ανακύκλωση
• Συνεντεύξεις από το οικείο περιβάλλον σχετικά με την ανακύκλωση - Παρουσίαση συνεντεύξεων – Εξαγωγή συμπερασμάτων
• Δημιουργία αφίσας
• Δημιουργία τραγουδιού (βλ. Παράρτημα)
• Συνεργασία με την κα Χειμωνοπούλου Μαρία από τονΥδροβιολογικό Σταθμό Πέλλας - Δράση για την Ευρωπαϊκή Ημέρα Θάλασσας
• Καθαρισμός της αυλής του σχολείου - Φωτογράφιση μαθητών εν ώρα εργασίας
• Δημιουργική Γραφή: «Το ταξίδι της πλαστικής σακούλας» (βλ. Παράρτημα)
• Μπλουζάκια ομάδας
• Εκπαιδευτική  επίσκεψη στο Περιβαλλοντικό Πάρκο Θέρμης
• Δημιουργία παρουσίασης Power Point
• Προετοιμασία τελικής παρουσίασης
• Παρουσίαση του προγράμματος στη Γιορτή Λήξης του σχολικού έτους 2018-19 της ΔΔΕ Ημαθίας
• Παρουσίαση στην εκδήλωση παρουσίασης των προγραμμάτων του σχολείου μας

Εκπαιδευτική επίσκεψη

Στις 15 Απριλίου επισκεφθήκαμε το Περιβαλλοντικό πάρκο Θέρμης στη Θεσσαλονίκη, όπου σε μία σύντομη και περιεκτική ενημέρωση που μας έγινε μάθαμε, εκτός των άλλων, για την σχεδόν τελευταία θέση στην οποία βρίσκεται η Ελλάδα όσον αφορά στο ποσοστό των αποβλήτων που ανακυκλώνονται! Κατανοήσαμε πως όλα τα σκουπίδια είναι χρήσιμα και εμπεδώσαμε πως «τα πάντα είναι θέμα παιδείας», το έλλειμμα της οποίας ευθύνεται κατά βάση για την αδιαφορία των Ελλήνων, τόσο σχετικά με το θέμα της ανακύκλωσης, όσο και της οικολογικής συνείδησης . Επίσης, περιηγηθήκαμε στο υπέροχο φυσικό τοπίο που περιβάλλει το Φράγμα της Θέρμης. Η επαφή μας με το χώρο δημιούργησε όμορφες αναμνήσεις, πολλές από τις οποίες απαθανατίστηκαν από τον φωτογραφικό φακό.

εικόνες 2 και 3

Συνεργασίες – Δράσεις – Παρουσιάσεις

Α. Συνεργασία με σχολεία και τον Σύλλογο Παραπληγικών και κινητικά αναπήρων Πέλλας

Κατά την εκπόνηση του προγράμματος πραγματοποιήθηκε συνεργασία με όμορα σχολεία, συγκεκριμένα με το συστεγαζόμενο ΓΕΛ Μακροχωρίου και το 3^ο Δημοτικό Σχολείο, καθώς και το 1^ο Γυμνάσιο Κρύας Βρύσης Πέλλας. Μετά την ενημέρωση που προηγήθηκε από μαθητές – μέλη της περιβαλλοντικής ομάδας σχετικά με τη δράση που είχαν αναλάβει για τη συγκέντρωση πλαστικών πωμάτων, η ανταπόκριση υπήρξε ενθουσιώδης και ιδιαιτέρως αποτελεσματική. Πιο συγκεκριμένα, καταφέραμε να συγκεντρώσουμε γύρω στα 75.000 καπάκια!

εικόνες 4 και 5

Η επιτυχία της παραπάνω δράσης οδήγησε στη συνεργασία μας με το Σύλλογο Παραπληγικών και Κινητικά Αναπήρων Πέλλας, ο οποίος εκμεταλλεύεται τα πλαστικά καπάκια, αφού από εκεί τα παραλαμβάνει εταιρεία ανακύκλωσης ειδών εμφιάλωσης, με αντάλλαγμα την οικονομική συνδρομή της στην εξασφάλιση αναπηρικών αμαξιδίων για άτομα που βρίσκονται σε οικονομική δυσπραγία. Τα πλαστικά καπάκια παραδόθηκαν στο τέλος του σχολικού έτους, τον Ιούνιο του 2019, στα γραφεία του Συλλόγου, που έχει την έδρα του στα Γιαννιτσά, μέσα σε φιλικό κλίμα.

εικόνα 6

Ο πιο σημαντικός στόχος βέβαια που επιτεύχθηκε ήταν η παροχή βοήθειας σε νεαρό συντοπίτη μας, προκειμένου να εξασφαλίσει πιο γρήγορα – αλλά και πιο εύκολα-  ένα νέο αναπηρικό αμαξίδιο. Η χαρά και η ικανοποίηση που ένιωσαν οι μαθητές αντιλαμβανόμενοι την αξία της προσφοράς ήταν απερίγραπτη! Τα παιδιά συνειδητοποίησαν ότι η προστασία του περιβάλλοντος και η προσφορά στο συνάνθρωπο μπορούν να είναι έννοιες αλληλένδετες και κατανόησαν ότι ακόμη και κάτι που φαντάζει ασήμαντο, όπως ένα πλαστικό πώμα, στην πραγματικότητα μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμο!

Β . Συνεργασία με τον Υδροβιολογικό Σταθμό Πέλλας – Δράση για την Ευρωπαϊκή Ημέρα Θάλασσας

Με την ευκαιρία της Ευρωπαϊκής Ημέρας Θάλασσας για το 2019 (EuropeanMaritimeDay) πραγματοποιήθηκε δράση που υλοποιήθηκε στο εργαστήριο φυσικών επιστημών του σχολείου μας, σε συνεργασία με την κυρία Χειμωνοπούλου Μαρία, βιολόγο-ιχθυολόγο του Υδροβιολογικού Σταθμού Πέλλας.

εικόνα 7

Ο τίτλος της δράσης ήταν: «Η Μεσόγειος βρίσκεται υπό την απειλή των πλαστικών. Γίνε μέρος της λύσης …Ανακύκλωσε.» και περιελάμβανε: παρουσίαση (PowerPoint) για την προέλευση των πλαστικών και τη χρήση τους, συζήτηση για τα πλεονεκτήματα, τα μειονεκτήματά τους και τους τρόπους με τους οποίους φθάνουν στη θάλασσα, παρουσίαση- βίντεο για το «ταξίδι» των πλαστικών στον ωκεανό και τη δημιουργία μεγάλων νησιών από πλαστικά, παρουσίαση - εικόνες σχετικά με τις επιπτώσεις των πλαστικών σκουπιδιών στους θαλάσσιους οργανισμούς, εργαστήριο 1: επιπλευσιμότητα των πλαστικών, εργαστήριο 2: αναγνώριση πάνω σε παγκόσμιο χάρτη των περιοχών στις οποίες βρέθηκαν τα 29.000 «κίτρινα πλαστικά παπάκια» από ναυάγιο κοντέινερ το 1992, δραματοποίηση: κατανόηση της λειτουργίας των θαλάσσιων τροφικών αλυσίδων, συζήτηση: τρόποι που μπορούμε να μειώσουμε την ρύπανση από τα πλαστικά σκουπίδια- ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ, ζωγραφική και χειροτεχνίες από ανακυκλώσιμα υλικά με θέμα σχετικό με τη θάλασσα.

εικόνες 8 και 9

εικόνες 10 και 11

Μετά την ολοκλήρωση της δράσης, μοιράστηκαν στους μαθητές που συμμετείχαν πάνινες τσάντες και μπλοκ σημειώσεων με το λογότυπο της «Ευρωπαϊκής Ημέρας Θάλασσας»  από τον φορέα “EMDinmycountry”. Επίσης, το σχολείο μας «τοποθετήθηκε» με τη μορφή κουκίδας/αστερία πάνω στον ευρωπαϊκό χάρτη των συμμετεχόντων στην Ευρωπαϊκή  Ημέρα Θάλασσας, πράγμα που χαροποίησε όλους μας, και κυρίως τα παιδιά!

εικόνα 12

εικόνα 13

Οι πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν σχετικά με τα πλαστικά και πώς αυτά ρυπαίνουν τη θάλασσα ή περνάνε ακόμα και στις τροφές μας δυστυχώς  δεν ήταν και τόσο ευχάριστες. Ωστόσο, η εμπειρία που αποκομίσαμε, μαθητές και καθηγητές, ήταν άκρως εποικοδομητική! Αποτέλεσε μάλιστα αφορμή για έμπνευση, αφού δύο μαθήτριες της ομάδας, προβληματισμένες από όσα είδαν και άκουσαν, έγραψαν ένα υπέροχο κείμενο, «Το ταξίδι της πλαστικής σακούλας» (βλ. Παράρτημα).

Μία ακόμη δράση που ανέλαβε η ομάδα ήταν ο καθαρισμός της αυλής του σχολείου, με ταυτόχρονη παρακίνηση και των υπόλοιπων μαθητών, εκτός της ομάδας, να συμβάλλουν στη συνεχή διατήρηση του αύλειου χώρου καθαρού.

εικόνα 14

Γ . Παρουσιάσεις

Το Μάιο του 2019 η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ημαθίας σε συνεργασία με την υπεύθυνη σχολικών δραστηριοτήτων κ. Δημητριάδου Ελένη οργάνωσαν την τελετή λήξης για τα προγράμματα (Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας και Πολιτιστικών Θεμάτων) που υλοποιήθηκαν στο νομό μας κατά το σχολικό έτος 2018-2019. Η εκδήλωση έλαβε χώρα στο Μεντρεσέ Τζαμί, στην πόλη της Βέροιας.

Έτσι, στις 16-5-2019 πραγματοποιήθηκε παρουσίαση του προγράμματός μας, με τη συμμετοχή ορισμένων μαθητών της ομάδας, οι οποίοι  θεώρησαν ότι βγήκαν πολύ κερδισμένοι από την όλη διαδικασία, καθώς εκτίμησαν το γεγονός πως τους δόθηκε η ευκαιρία να ακουστεί η φωνή τους, παρουσιάζοντας τη δουλειά τους μπροστά σε ένα ευρύ κοινό, πέρα από τα όρια του σχολείου μας.

Επίσης, στις 28-5-2019, με το κλείσιμο της σχολικής χρονιάς, συμμετείχαμε στην τελική παρουσίαση όλων των προγραμμάτων που υλοποιήθηκαν στο Γυμνάσιό μας. Η εκδήλωση έγινε στο Δημαρχείο Μακροχωρίου, με την παρουσία μαθητών, καθηγητών και γονιών, που έμειναν κατενθουσιασμένοι!

Και στις δύο περιπτώσεις η παρουσίαση περιελάμβανε παρουσίαση ppt και πλούσιο φωτογραφικό υλικό από διάφορες φάσεις του προγράμματος (αρχική σύσταση της ομάδας, καθορισμός στόχων, επίτευξή τους μέσω συγκεκριμένων δράσεων, γενικές πληροφορίες για την ανακύκλωση). Επίσης διανθίστηκε με διάφορες μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης: τραγούδι της ομάδας, ποίημα, δημιουργική γραφή (βλ. Παράρτημα). Το κοινό καταχειροκρότησε τους συμμετέχοντες, επιβραβεύοντας την προσπάθεια!

Αποτίμηση – Συμπεράσματα

Με την εφαρμογή του συγκεκριμένου προγράμματος δόθηκε η ευκαιρία σε μαθητές και καθηγητές να ασχοληθούμε με ένα πολύ σημαντικό θέμα της εποχής μας, την ανακύκλωση και την ανάδειξη της σπουδαιότητάς της. Η ευαισθητοποίηση- κινητοποίηση των παιδιών ήταν αξιοσημείωτη, πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα την υιοθέτηση μιας διαφορετικής στάσης ζωής σε ό,τι αφορά τα περιβαλλοντικά προβλήματα. Πολύ γρήγορα συνειδητοποίησαν στην πράξη ότι ο ρόλος του  σχολείου δεν περιορίζεται μόνο στη μετάδοση γνώσεων, αλλά έχει- ή πρέπει να έχει- ως στόχο τη σύνδεσή του με την ίδια τη ζωή( και κατ’ επέκταση τη φύση), το κοινωνικό σύνολο και τα ζητήματα που το αφορούν .

Διαπιστώθηκε λοιπόν ότι οι μαθητές, ως μελλοντικοί ενεργοί πολίτες, έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό, καθώς ο καθένας ξεδίπλωσε τα ιδιαίτερα ταλέντα, τις κλίσεις του, συνεισφέροντας έτσι στο συλλογικό τελικό αποτέλεσμα. Η διάχυση των αποτελεσμάτων κατέστη εμφανής από το γεγονός ότι κινητοποιήθηκε μεγάλο μέρος των μαθητών του σχολείου που δεν συμμετείχε στην ομάδα και εκδήλωσε ενδιαφέρον να συνδράμει με κάθε τρόπο. Η αίσθηση της προσφοράς, της αλληλεγγύης, της ανθρωπιάς αποτέλεσε για τους περισσότερους το πιο βασικό κίνητρο, ώστε να εκφράσουν έντονα την επιθυμία για μελλοντική τους συμμετοχή σε παρόμοιες δράσεις.

Τελικό μας συμπέρασμα ήταν πως αν δούμε το σχολείο …αλλιώς, θα μας δοθεί η δυνατότητα να αποκομίσουμε πλούσιες εμπειρίες και γνώσεις, να ανακαλύψουμε την καλύτερη πλευρά του εαυτού μας, συνειδητοποιώντας πως «περιβάλλον είναι ό,τι μας περιβάλλει», μας αφορά όλους, καθώς είναι πολύτιμο για τη ζωή μας. Έτσι και η ανακύκλωση: είναι υπόθεση όλων μας, με την προσωπική ευθύνη του καθενός να προηγείται!

εικόνα 15

Παράρτημα

ΤΟ  ΤΑΞΙΔΙ  ΤΗΣ  ΣΑΚΟΥΛΑΣ   ή   ΕΝΑ ΠΕΡΙΕΡΓΟ ΤΑΞΙΔΙ (Δημιουργική Γραφή)

Πέρασα ένα μεγάλο μέρος της « ζωής» μου καταχωνιασμένη σε ένα σκοτεινό και σκονισμένο ράφι σούπερ μάρκετ, μαζί με άλλες πλαστικές σακούλες, διαφόρων μεγεθών. Πέρασε αρκετός καιρός μέχρι να έρθει η σειρά μου να χρησιμοποιηθώ. Η κοπέλα που δούλευε στο ταμείο, αφού με γέμισε πρώτα με τρόφιμα, με παρέδωσε στον πελάτη, ο οποίος με τη σειρά του με τοποθέτησε στο καρότσι του και στη συνέχεια στο πορτ μπαγκάζ του αυτοκινήτου του. Μετά από ένα ολιγόλεπτο ταξίδι η πόρτα άνοιξε, ο άνθρωπος με πήρε ξανά στα χέρια του και άρχισε να περπατάει. Εγώ όμως δεν μπορούσα να αντέξω άλλο αυτό το βάρος, με αποτέλεσμα ένα μέρος μου να σκιστεί το περιεχόμενό μου να σκορπιστεί στο έδαφος. Ο άνθρωπος, εξοργισμένος, πήρε τα πράγματα που είχαν πέσει κάτω στα χέρια του, όχι όμως κι εμένα! Οι μέρες περνούσαν παρέμενα στο ίδιο σημείο ακούγοντας τους περαστικούς να κατακρίνουν αυτόν που με άφησε εκεί και να λένε ότι η θέση μου είναι στον κάδο της ανακύκλωσης. Κανείς όμως δεν πήρε την πρωτοβουλία να με βάλει ο ίδιος εκεί! Πολλά ζώα που περνούσαν από εκεί έπαιζαν μαζί μου κομματιάζοντάς με, ώσπου μετά από καιρό ο δυνατός άνεμος σκόρπισε τα κομμάτια μου σε διάφορα μέρη. Έτσι κατέληξα να κάνω μια διαδρομή πολλών χιλιομέτρων, διανύοντας δρόμους, πόλεις και χωράφια, περνώντας ανάμεσα από ανθρώπους και αυτοκίνητα. Μετά από ένα μεγάλο και κουραστικό ταξίδι, έφθασα στις όχθες ενός ποταμού, ο οποίος πολύ εύκολα με παρέσυρε μέχρι τη θάλασσα. Εκεί περιπλανήθηκα για αρκετό καιρό στο βυθό, ανάμεσα σε πολλούς θαλάσσιους οργανισμούς, οι οποίοι μάλιστα αρκετές  φορές μπλέχτηκαν στα κομμάτια μου, ώσπου βρέθηκα στο στομάχι ενός μεγάλου ψαριού! Μετά από μήνες ( δεν ξέρω κι εγώ πόσους ) το ψάρι που με …φιλοξενούσε πιάστηκε στα δίχτυα ενός ψαρά! Με πόση χαρά το μοσχοπούλησε, μια και ήταν και βαρύ βαρύ! Λίγες ώρες αργότερα, αφού μαγειρεύτηκα μαζί με το ψάρι, έφτασα στο τραπέζι μιας ανυποψίαστης οικογένειας και τελικά στο …στομάχι τους!!

Εν τέλει συνειδητοποίησα πως αυτό το μακροχρόνιο ταξίδι μου ξεκίνησε από έναν άνθρωπο και τελείωσε βλάπτοντας πολλούς άλλους! Τι κρίμα!!!

εικόνα 16

 ΤΟ  ΤΡΑΓΟΥΔΙ  ΜΑΣ

ΥΜΝΟΣ  ΠΡΟΣ  ΤΗΝ  ΟΙΚΙΑ  ΜΑΣ

Οι συγγραφείς Κωνσταντία Τσουλτσίδου και Χριστίνα Χατζηγεωργίου είναι φιλόλογοι, ενώ ο Αθανάσιος Τότσκας φυσικός, υπηρετούν δε όλοι στο Γυμνάσιο Μακροχωρίου Ημαθίας.