Οι Έφηβοι Εθελοντές ΔΡΟΥΝ και αντιμετωπίζουν τις Επιπτώσεις Κλιματικής Αλλαγής ΤΩΡΑ!

Εισαγωγή

Το Πρότυπο Πειραματικό Σχολείο Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Π.Π.Σ.Π.Θ.) με την υλοποίηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης επί σειρά ετών παρέχει ευκαιρίες και δυνατότητες στα μέλη της σχολικής κοινότητας να συνειδητοποιήσουν το περιβάλλον τους και να αποκτήσουν τις γνώσεις, τις αξίες, τις ικανότητες, την εμπειρία και επίσης τη θέληση που θα τους επιτρέψουν να δράσουν ατομικά και συλλογικά με σκοπό την επίλυση των σημερινών και μελλοντικών προβλημάτων του περιβάλλοντος.

Από τη σχολική χρονιά 2012-2013 στο Π.Π.Σ.Π.Θ., η ομάδα των Εφήβων Εθελοντών (Volunteens) που αποτελείται από 76 μαθητές και μαθήτριες 12 έως 18 ετών, εστιάζει στην ενδυνάμωση του Εθελοντισμού μέσα και έξω από το σχολείο, στην οικογένεια, την παρέα και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον.  Ειδικότερα, η ενασχόληση των μαθητών με την περιβαλλοντική εθελοντική δράση, τους παρέχει την ευκαιρία να γνωρίσουν διαφορετικούς τύπους εθελοντικών οργανώσεων, με σκοπό την κοινωνική προσφορά, την προσωπική ανάπτυξη και τη βελτίωση του τρόπου ζωής.

Τη φετινή σχολική χρονιά 2013-2014 η Επιτροπή Περιβάλλοντος του Αλεξάνδρειου Τ.Ε.Ι.-Θ. προκήρυξε διαγωνισμό για τη Καλύτερη Περιβαλλοντική Δράση 2013-14 στα σχολεία Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του Ν. Θεσσαλονίκης. Η Ομάδα των Volunteens συμμετέχει με τη δράση «We can change the World!! It needs it!!» και προσπαθεί να «αλλάξει τον κόσμο!!» συνειδητοποιώντας την «ανάγκη» του περιβάλλοντος και τα συναφή με αυτό προβλήματα. Οι συμμετέχοντες εμπλουτίζουν τις εμπειρίες και γνώσεις για τα περιβαλλοντικά προβλήματα, διαμορφώνουν αξίες, αναπτύσσουν ενδιαφέρον για το περιβάλλον,  καθώς και διάθεση για ενεργό συμμετοχή στη βελτίωση και την προστασία του ιδίου του περιβάλλοντος. Αποκτούν τις απαραίτητες ικανότητες για τον προσδιορισμό και την επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και τους παρέχεται η δυνατότητα ανάληψης δράσης και ενεργού συμμετοχής σε όλα τα επίπεδα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων.

Προσδοκάται ο σχεδιασμός, υλοποίηση, αξιολόγηση και επαναστοχοθέτηση της δράσης «We can change the World!! It needs it!!» των εφήβων εθελοντών με το έναυσμα που έθεσε το ΤΕΙ-Θ και με αρωγό τις τρεις διαστάσεις της εκπαίδευσης των Volunteens  γύρω από το περιβάλλον, από και μέσα στο περιβάλλον και για το περιβάλλον που δρουν συνδυαστικά και απαντούν στις ανάγκες της σύγχρονης εποχής,  να οδηγήσουν στην κουλτούρα αντιμετώπισης περιβαλλοντικών προβλημάτων και να δημιουργήσουν εκείνες τις συνθήκες που αφενός δεν θα επιτρέπουν στο μέλλον την εμφάνιση παρόμοιων φαινομένων και αφετέρου θα εκφράζουν μια πορεία επαναπροσδιορισμού της σχέσης του ανθρώπου με τη φύση.

Η δράση «We can Change the World! It needs it!” εστιάζει στην ευαισθητοποίηση των πολιτών στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και τη συμβολή τους για μια βιώσιμη πόλη με παροτρυντικές και προωθητικές ενέργειες μαθητών και μαθητριών, των Volunteens του ΠΠΣΠΘ. Είναι ιδιαίτερα καινοτόμα η διαδικασία με την οποία υλοποιείται η δράση. Συγκεκριμένα υλοποιείται με επτά (7) στάδια υλοποίησης: διερεύνηση, εντοπισμός προβλήματος, σχεδιασμός δράσης, υλοποίηση, διάχυση αποτελεσμάτων, αξιολόγηση, σχεδιασμός περαιτέρω δράσεων. Οι μαθητές, ομαδοσυνεργατικά ερευνούν, ενημερώνονται, εντοπίζουν το πρόβλημα, αναστοχάζονται και ευαισθητοποιούνται. Στη συνέχεια σχεδιάζουν, οργανώνουν, υλοποιούν τη δράση και ευαισθητοποιούν τον κοινωνικό τους περίγυρο. Αξιολογούν και επαναστοχοθετούν για τη συνέχεια.

Σκοπός και Στόχοι της περιβαλλοντικής δράσης

Η δράση “We can change the world! It needs it!!” έχει σκοπό της ευαισθητοποίηση των εφήβων και γενικότερα των πολιτών για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Η Βιώσιμη Ανάπτυξη αποτελεί έννοια-κλειδί της δράσης των Volunteens αφού από τις αρχές του 2013 εστιάζουν στους τρεις πυλώνες της βιώσιμης ανάπτυξης:  Οικονομία – Περιβάλλον – Κοινωνία.

Ειδικότερα με το σχεδιασμό, υλοποίηση και αξιολόγηση της δράσης σε συνεργασία εστιάζουμε στη συμβολή των εφήβων και κατ’ επέκταση πολιτών (μετά από παρότρυνση των μαθητών μέσα από τη δράση τους):

• στην οικονομική πόλη… μιας και η ενημέρωσή τους σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και η παρότρυνσή τους για την αξιοποίηση του ποδηλάτου συμβάλλουν στη μείωση των εξόδων μετακίνησης αλλά και σπατάλης ενέργειας στην καθημερινή ζωή
• στην οικολογική πόλη… με την παρότρυνση αξιοποίησης του ποδηλάτου ως μέσο μετακίνησης και συνεπώς τη μείωση των ρύπων σ αυτή
• στον ευαισθητοποιημένο πολίτη… με την εγρήγορση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και την κουλτούρα της περιβαλλοντικής συνείδησης μέσω της προώθησης μετακίνησης με μέσα μετακίνησης που ελαχιστοποιούν την ύπαρξη μη βιώσιμης πόλης.

Οι έφηβοι έχουν ανάγκη από αναγνώριση, επιβεβαίωση και επιβράβευση, είναι ιδεολόγοι και οραματιστές, και ονειρεύονται έναν καλύτερο κόσμο απαλλαγμένο από τον ωφελιμισμό και τον κυνισμό που χαρακτηρίζει τις σύγχρονες κοινωνίες των μεγάλων. Έχουν κοινωνικές ευαισθησίες. Αντιδρούν στην αδικία και την εκμετάλλευση, την ασυνέπεια λόγων και πράξεων. Είναι ασυμβίβαστοι εξαιτίας της έλλειψης πείρας και του αυθορμητισμού, τους χαρακτηρίζει επαναστατικότητα, και η τάση για αμφισβήτηση. Με τη δράση τους «We Can Change the World! It Needs it!” δόθηκε η ευκαιρία να καλυφθούν οι ανάγκες τους λήψης αποφάσεων, προσφοράς στον περίγυρο, εκπαίδευσης και εφαρμογής στην πράξη όσων μαθαίνουν και να αξιοποιηθούν τα χαρακτηριστικά τους όπως η αποφασιστικότητα, η ισχυρή θέληση και πάθος που διαθέτουν για ό,τι πιστεύουν και υποστηρίζουν.

Οι στόχοι της δράσης επετύχθησαν με τη συνεργασία οργανώσεων και φορέων και τη δυνατότητα αλληλεπίδρασης των μαθητών μαζί τους και την επίλυση αποριών στην πράξη αλλά και με την αλληλεπίδραση με τους ομηλίκους τους.  Σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι συντονιστές των ομάδων που ήταν μαθητές της Γ λυκείου και οι οποίοι υποστηρίζονταν στο ρόλο τους από τη σχολική ψυχολόγο (στη συμβουλευτική ομηλίκων).

Τα μέλη του περιβαλλοντικού προγράμματος μαθητές και μαθήτριες έχουν τα εξής χαρακτηριστικά (όσον αφορά την προϋπάρχουσα εμπερία τους και η οποία επηρεάζει τη διαμόρφωση των στόχων της δράσης):

• Μέλη των Volunteens (μαθητές της Γ’ Λυκείου) συμμετείχαν κατά την προηγούμενη σχολική χρονιά σε εθελοντικές δράσεις περιβαλλοντικής χροιάς και αξιοποίησης του ποδηλάτου ως μέσο μεταφοράς στη πόλη αλλά και με την προώθηση του εθελοντισμού ως τρόπου ζωής. Παράλληλα δόθηκε το όνομα στην ομάδα  “Volunteens” και σχεδιάστηκαν λογότυπα των δύο Projects.
• Οκταμελής αντιπροσωπεία με μαθητές της γ’ γυμνασίου συμμετείχαν κατά τη σχολική χρονιά στην εκστρατεία ECOMOBILITY 2014.

• Σκοπός της δράσης είναι η ευαισθητοποίηση και συμβολή των πολιτών για έναν καλύτερο κόσμο για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής με συγκεκριμένες ενέργειες που συμβάλλουν θετικά στην οικονομία, το περιβάλλον την κοινωνία.

Μεθοδολογία

Η δράση υλοποιείται με επτά (7) στάδια υλοποίησης: διερεύνηση, εντοπισμός προβλήματος, σχεδιασμός δράσης, υλοποίηση, διάχυση αποτελεσμάτων, αξιολόγηση, σχεδιασμός περαιτέρω δράσεων.

Εικόνα 1: Τα 7 στάδια υλοποίησης της δράσης

Σχεδιασμός δράσης

Τον Ιανουάριο 2014 υλοποιήθηκε βιβλιογραφική ανασκόπηση της κλιματικής αλλαγής από τις ομάδες των μαθητών που συμμετείχαν στη δράση. Οι μαθητές ηλικίας 12-18, και χωρισμένοι σε ομάδες με βάση τα 6 χρώματα των 6 καπέλων σκέψης του De Bono, και συντονιστές μαθητές της Γ Λυκείου (μέντορες των ομάδων)  αναζητούν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και εστιάζουν στον εντοπισμό των κύριων προβλημάτων στην πόλη μας. Αναδύθηκαν προτάσεις δράσεων για τον κίνδυνο της Μεσογείου, για την ενέργεια, για το νερό, για την ατμοσφαιρική ρύπανση, για την εξάντληση φυσικών πόρων, για τη μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής με δικές τους ενέργειες. Συνειδητοποίησαν ότι γνώριζαν ελάχιστα για την κλιματική αλλαγή και καθορίζουν ένα πρόβλημα με τοπικές αλλά και παγκόσμιες επιπτώσεις για το οποίο στη συνέχεια θα δράσουν. Το πρόβλημα που θεωρήθηκε σημαντικότερο για την πόλη της Θεσσαλονίκης είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση και αποφασίστηκε από την ομάδα των εφήβων εθελοντών να δράσουν. Λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα ερευνών ότι περίπου το 35-40% την ενεργειακής κατανάλωσης στην Ελλάδα, αφορά τις μεταφορές, η ομάδα των εθελοντών αποφασίζει να σχεδιάσει, οργανώσει, υλοποιήσει δράσεις έτσι ώστε να μειωθεί το μέγεθος του προβλήματος. Οι πρώτες ιδέες αφορούν ποδηλατοδρομίες, ενέργειες ευαισθητοποίησης των πολιτών για την μετακίνηση στην πόλη και σύνθημά τους «We Can change the world!!! It Needs it!!»

Το Φεβρουάριο και Μάρτιο  2014 σχεδιάζουν τη δράση για τη μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής για τη σχολική κοινότητα και αναζητούν τρόπο να ενημερώσουν τους συμμαθητές τους αλλά και των ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο σχετικά αλλά και παράλληλα συμμετέχουν ενεργά σε δράσεις σχετικές με τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στην πόλη μας. Έτσι αποφασίζουν αφενός να συμμετέχουν στην προώθηση της μετακίνησης με ποδήλατο και να ονειρεύονται μια πόλη με μειωμένη ατμοσφαιρική ρύπανση  και αφετέρου συμμετέχουν στην εκστρατεία Ecomobility. Παράλληλα σχεδιάζουν και υλοποιούν ένα ΜΕΓΑΛΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ για σχολείο (με μελλοντική υλοποίηση στην πόλη αν αυτό θάναι εφικτό) το οποίο να περιλαμβάνει αλληλεπιδραστικές εισηγήσεις από επιστήμονες και ειδικούς της κλιματικής αλλαγής αλλά και βιωματικά εργαστήρια.

Υλοποίηση της δράσης

Τον Απρίλιο 2014 οι Volunteens υλοποιούν τα σχέδιά τους στο πλαίσιο του προγράμματος «Εβδομάδα εθελοντισμού, Let’s Do it Greece 2014» μιας εβδομάδας δράσεων μέσα στη σχολική μονάδα και με τη συμμετοχή όλης της σχολικής κοινότητας, προκειμένου να υιοθετηθεί ο σχολικός χώρος ως πεδίο δράσης καθαρισμού και βελτίωσης του περιβάλλοντος. Σκοπός της εβδομάδας ήταν η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συμμετοχή και ευαισθητοποίηση των μαθητών καθώς και η αλλαγή στάσης απέναντι σε θέματα που αφορούν στην καθαριότητα.

Η δράση των Volunteens  «We can change the world! It Needs it!!!” περιλαμβάνει ποικίλες επιμέρους δράσεις μεταξύ των οποίων:

1. Συμμετοχή στο σχεδιασμό, οργάνωση και υλοποίηση της δράσης του Τοπικού Τμήματος του Σώματος Ελληνικού Οδηγισμού (www.seo.gr)   με αφορμή τη δράση του «ΜΠΕΣ στη ΔΡΑΣΗ ΚΑΝ’ ΤΟ ΠΡΑΞΗ».
2. Διασκευή τραγουδιού με τίτλο «Είμαι καλά …Κυκλοφορώ» που ήταν και μέρος της συμμετοχής μελών των Volunteens στην εκστρατεία Ecomobility (https://www.youtube.com/watch?v=Gzo38NHcO1c  (η συμμετοχή αποσπά τον έπαινο διασκευής τραγουδιού του διαγωνισμού). Παράλληλα «ονειρεύονται μια πόλη αλλιώτικη… Μια πόλη χωρίς προβλήματα κυκλοφορίας…μια πόλη στην οποία η μετακίνηση των πολιτών δε θα οξύνει το πρόβλημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης»  (https://www.youtube.com/watch?v=TOEL4-JRl0s)
3. Συμμετοχή στο πρόγραμμα «Ανακύκλωση στις αυλές μας», πρόγραμμα της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Θεσσαλονίκης και καθορισμός της έννοιας της «εβδομαδιαία υπηρεσία της ομάδας» που καθημερινά στο χώρο του σχολείου, κατά τη διάρκεια των  διαλειμμάτων συλλέγουν τα ανακυκλώσιμα υλικά από κάθε γωνιά του χώρου σχολείου.
4. Διαγράμμιση του Ποδηλατόδρομου στην Πλατεία Αριστοτέλους, στο κέντρο της πόλης μας σε συνεργασία με το Δήμο Θεσσαλονίκης.
5. Συμμετοχή στην εκστρατεία «Let’sDoItGreece» σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα Νεολαίας 2014.
6. Δράση στο σχολείο με τίτλο «Επιπτώσεις Κλιματικής Αλλαγής: ΔΡΑΣΕ ΤΩΡΑ». Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ομάδας των Volunteens που ερευνούν, σχεδιάζουν, οργανώνουν, υλοποιούν και αξιολογούν δράσεις είναι:

• συμμετέχουν μαθητές όλων των τάξεων Γυμνασίου και Λυκείου
• ο συντονισμός των ομάδων γίνεται με «μέντορες», μαθητές της Γ Λυκείου
• οι μέντορες υποστηρίζονται από τη σχολική ψυχολόγο σε θέματα «συμβουλευτικής ομιλήκων»
• η συνεργασία των Volunteens επιτυγχάνεται δια ζώσης με τις δίωρες εβδομαδιαίες συναντήσεις, διαδικτυακά μέσω κλειστής ομάδας.

Η δράση «Επιπτώσεις Κλιματικής αλλαγής: ΔΡΑΣΕ ΤΩΡΑ!!» υλοποιείται κατά τη διάρκεια του σχολικού ωραρίου, έχει διάρκεια 3 ώρες και συμμετέχουν όλοι οι μαθητές της σχολικής μονάδας (150 μαθητές Γυμνασίου και 150 μαθητές Λυκείου).  Το πρόγραμμα της δράσης σχεδιάζεται και υλοποιείται σε δύο (2) κύκλους και περιλαμβάνει εισηγήσεις και βιωματικά εργαστήρια. Μετά την ολοκλήρωση των τριών εισηγήσεων σε καθέναν από τους δυο κύκλους ακολουθεί συζήτηση με τους μαθητές στην οποία η συμβολή των εισηγητών είναι πολύ σημαντική.  Οι έφηβοι εθελοντές ( Volunteens) με τη δράση τους ευελπιστούν να παροτρύνουν τους συμμαθητές τους αλλά και τον περίγυρό τους να συμβάλλουν ΑΜΕΣΑ στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με εστίαση  στην οικονομική πόλη, στην οικολογική πόλη,  στον ευαισθητοποιημένο πολίτη.

Αξιολόγηση Δράσης

Μετά την εγρήγορση της σχολικής κοινότητας ακολούθησε αξιολόγηση της δράσης μέσω ερωτηματολογίων που διανεμήθηκαν από τους Volunteens σε όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας. Τα ερωτηματολόγια καταγράφηκαν διαδικτυακά μέσω Google Apps προκειμένου να είναι εφικτή η συνεργασία των Volunteens και να επιταχυνθεί η διαδικασία καταγραφής των δεδομένων των ερωτηματολογίων. Τα αποτελέσματα πρόκειται να παρουσιαστούν στην τελευταία συνάντηση των Volunteens, τη συνάντηση για την αξιολόγηση των δράσεων στο τέλος της σχολικής χρονιάς, μετα το πέρας των σχολικών εξετάσεων και την υλοποίηση της τελευταίας δράσης τους στο πλαίσιο της δράσης ΚΑΘΑΡΙΣΤΕ ΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ 2014.

Τα αποτελέσματα των ερωτηματολογίων αναδεικνύουν μια πολλά υποσχόμενη πρόταση  βιωματικής μάθησης  & εναλλακτικού τρόπου συνεργατικής μάθησης των εφήβων.

Αποτελέσματα Αξιολόγησης – Συμπεράσματα

Η αναγκαιότητα αξιολόγησης της δράσης στο σχολείο και η συλλογή των απόψεων των συμμετεχόντων μαθητών  και μαθητριών θεωρήθηκε αναγκαία από τους Volunteens οι οποίοι συνεργάστηκαν και διαμόρφωσαν τους άξονες του ερωτηματολογίου με βάση το μοντέλο αξιολόγησης προγραμμάτων CIPP (Content-Πλαίσιο, Είσοδος - Input, Διαδικασίας – Process, Aποτελέσματα - Product).

Τα πρώτα αποτελέσματα από τις απαντήσεις 200 από τους 300 μαθητές Γυμνασίου/Λυκείου που συμμετείχαν στη δράση των Volunteens έδειξαν τη σημαντικότητα της βιωματικής μάθησης και την ικανοποίηση των μαθητών και μαθητριών από τη συμμετοχή τους σε τέτοιου είδους δράσεις.  Τα σημαντικότερα των αποτελεσμάτων αφορούν τα χαρακτηριστικά της δράσης, το προδοκώμενο περιεχόμενο τέτοιου είδους δράσεων, τη σπουδαιότητα του συντονισμού της δράσης από τους ίδιους τους μαθητές και τη συμβολή της δράσης στη συνεργασία μεταξύ μαθητών διαφορετικών ηλικιών.

Οι συμμετέχοντες χαρακτήρισαν τη δράση ως συνεργατική, διασκεδαστική, διδακτική, αποτελεσματική, πρωτότυπη κλπ (Εικόνα 2)

Εικόνα 2: Χαρακτηριστικά της δράσης σύμφωνα με τις απαντήσεις των συμμετεχόντων μαθητών και μαθητριών

Στο ερώτημα σχετικά με το περιεχόμενο της δράσης οι περισσότερες μαθητές επιθυμούν το συνδυασμο εισηγήσεων/συζήτησης και βιωματικών εργαστηρίων (Εικόνα 3).

Εικόνα 3: Προσδοκίες μαθητών και μαθητριών όσον αφορά το περιεχόμενο της δράσης

Τα 4/5 των συμμετεχόντων μαθητών θεωρούν σημαντικό το γεγονός ότι ο συντονισμός των ομάδων κατά τη διάρκεια της δράσης στο σχολείο έγινε από τους μαθητές (Εικόνα 4) και θεωρούν (86%) ότι η δράση συνέβαλλε στη συνεργασία μεταξύ των μαθητών όλων των τάξεων (Εικόνα 5).

Εικόνα 4: Απόψεις μαθητών και μαθητριών σχετικά με την ευθύνη του συντονισμού από τους ίδιους τους μαθητές

Εικόνα 5: Συμβολή Δράσης στην ομαδοσυνεργατικότητα μαθητών όλων των τάξεων

Για την υλοποίηση της δράσης μέσα στην πόλη σχετικά με την προώθηση του ποδηλάτου ως μέσου μετακίνησης στην πόλη, διερευνήθηκε η δυνατότητα  υλοποίησης ΜΕΓΑΛΟΥ ΠΑΙΧΝΔΙΟΥ ΠΟΛΗΣ (ΜΠΠ) στο κέντρο της Θεσσαλονίκης το οποίο για τη φετινή χρονιά δεν ήταν εφικτό λόγω πολλαπλών δράσεων στη σχολική μονάδα και συμμετοχή των μαθητών σε πολλαπλές δράσεις.  Σχεδιάζεται να υλοποιηθεί στην έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς με σταθμούς μάθησης μέσα από το παιχνίδι. Η έναρξη του παιχνιδιού θα γίνει στο χώρο του σχολείου και θα αναμένεται να ολοκληρωθεί στο δημαρχιακό μέγαρο με την κορύφωση του παιχνιδιού: τη χρήση του ποδηλάτου στην πόλη. Οι σταθμοί του ΜΠΠ αφορούν την κλιματική αλλαγή: Μεσόγειος ΣΟΣ (Mediterranean SOS), εξάντληση φυσικών πόρων (RECYCLE NOW!), λειψιδρύα (SAVE WATER NOW!), το ενεργειακό πρόβλημα (SAVE ENERGY NOW!), η ατμοσφαιρική ρύπανση (REDUCE POLLUTION IN YOUR CITY, NOW!! )) και το υλικό που θα αξιοποιηθεί είναι το υλικό που συλλέχτηκε στην πρώτη περίοδο εφαρμογής της (στο σχολείο).