Προγράμματα Σχολικών Δραστηριοτήτων στην εποχή της πανδημίας. Απόψεις των εκπαιδευτικών της ΔΔΕ Ημαθίας

“Η μόνη αντιβίωση για την καταπολέμηση του κτήνους που περιέχουμε είναι η Παιδεία. Η αληθινή παιδεία και όχι η ανεύθυνη εκπαίδευση και η πληροφορία χωρίς κρίση και χωρίς ανήσυχη αμφισβητούμενη συμπερασματολογία. Αυτή η παιδεία που δεν εφησυχάζει, ούτε δημιουργεί αυταρέσκεια στον σπουδάζοντα, αλλά πολλαπλασιάζει τα ερωτήματα και την ανασφάλεια.”

Μάνος Χατζιδάκις

Εισαγωγή

Είναι γεγονός ότι διανύουμε μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο λόγω της πανδημίας και βιώνουμε καταστάσεις που πριν 10 μήνες θα σκεφτόμασταν ότι ανήκουν σε σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Η αναστολή λειτουργίας των σχολείων τον Μάρτιο 2020 και η περίοδος της καραντίνας που ακολούθησε, επηρέασαν πολύ την πορεία υλοποίησης των προγραμμάτων του προηγούμενου σχολικού έτους με αποτέλεσμα να μην ολοκληρωθούν πολλά από αυτά. Καθώς φέτος, από την αρχή του σχολικού έτους, ήταν διακριτός ο προβληματισμός της εκπαιδευτικής κοινότητας για τις δυνατότητες υλοποίησης προγραμμάτων σχολικών δραστηριοτήτων στις παρούσες διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες, αποφασίστηκε να διερευνηθούν οι απόψεις των εκπαιδευτικών της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ημαθίας για το θέμα αυτό με στόχο τον καλύτερο προγραμματισμό της υποστήριξής τους.

Πορεία των προγραμμάτων σχολικών δραστηριοτήτων της ΔΔΕ Ημαθίας το σχολικό έτος 2019-20

Το σχολικό έτος 2019-20 εγκρίθηκαν 151 προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ημαθίας, 39 Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, 28 Αγωγής Υγείας και 84 Πολιτιστικών Θεμάτων. Από τα 151 εγκεκριμένα προγράμματα, ολοκληρώθηκαν μόνον τα 67 μέχρι τον Μάιο 2020, για 26 προγράμματα ζητήθηκε παράταση τους πρώτους μήνες του επόμενου σχολικού έτους, 52 διακόπηκαν, ενώ για 6 προγράμματα οι υπεύθυνοι εκπαιδευτικοί δήλωσαν ότι επιθυμούν να τα συνεχίσουν σε όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους 2020-21. Και από τα  26 προγράμματα που ζήτησαν παράταση τους δύο πρώτους μήνες του 2020-21, ολοκληρώθηκαν μόνον τα 17.

Διερεύνηση των απόψεων εκπαιδευτικών της ΔΔΕ Ημαθίας για την υλοποίηση προγραμμάτων το σχολικό έτος 2020-21

Το τρέχον σχολικό έτος, οι διαδικασίες για την έγκριση των προγραμμάτων ολοκληρώθηκαν στα μέσα Νοεμβρίου, πολύ νωρίτερα από τα προηγούμενα χρόνια. Η βασική διαφορά της φετινής εγκυκλίου σε σχέση με τις προηγούμενες, είναι ο τρόπος συγκρότησης των ομάδων προγραμμάτων σχολικών δραστηριοτήτων στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Φέτος, οι ομάδες αυτές συγκροτούνται από το σύνολο ή ομάδα παιδιών ενός μόνον τμήματος. Καθώς αρκετοί και αρκετές εκπαιδευτικοί είχαν εκφράσει τον προβληματισμό τους σε σχέση με τα προγράμματα και την υλοποίησή τους στις δύσκολες και συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες της υγειονομικής κρίσης, αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί έρευνα καταγραφής των απόψεων και των προθέσεων των εκπαιδευτικών της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ημαθίας σχετικά με την υλοποίηση προγραμμάτων κατά τη διάρκεια του τρέχοντος σχολικού έτους.  Η έρευνα πραγματοποιήθηκε μέσω διαδικτυακού ερωτηματολογίου (googleform) το τελευταίο δεκαήμερο του Οκτωβρίου, δηλαδή πριν τη λήξη της προθεσμίας υποβολής των προγραμμάτων σχολικών δραστηριοτήτων και πριν το κλείσιμο των σχολείων, μετά από πρόσκληση που εστάλη στα σχολεία της ΔΔΕ Ημαθίας. Στόχος της έρευνας ήταν η διερεύνηση των απόψεων και των αναγκών των εκπαιδευτικών για τον καλύτερο προγραμματισμό της υποστήριξής τους.

Προφίλ των εκπαιδευτικών που συμμετείχαν

Στην έρευνα συμμετείχαν 55 εκπαιδευτικοί, εκ των οποίων  οι 48 απάντησαν επώνυμα, αν και δεν ήταν υποχρεωτικό να συμπληρωθούν τα προσωπικά τους στοιχεία. Όσον αφορά στα στοιχεία που συνθέτουν το προφίλ των συμμετεχόντων (εικ. 1), το 49.1% διδάσκει σε Γυμνάσιο, το 14.5% σε Γενικό Λύκειο (στο γράφημα 12,7% ΓΕΛ, αλλά υπάρχει και μία απάντηση που δηλώνει Λύκειο), 14.5% σε ΕΠΑΛ, 12.7% σε Ειδικό Σχολείο, 1 εκπαιδευτικός διδάσκει σε 2 σχολεία διαφορετικών βαθμίδων (Γυμνάσιο και ΓΕΛ), 1 εκπαιδευτικός σε Γυμνάσιο με Λυκειακές τάξεις και 2 εκπαιδευτικοί στο Μουσικό Σχολείο.

Σχετικά με την εμπειρία τους σε προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων, η συντριπτική πλειοψηφία (94,5%, εικ. 2) έχει υλοποιήσει πρόγραμμα στο παρελθόν  και μάλιστα το 70,9% περισσότερα από 5 προγράμματα (εικ. 3). Τέλος, η πλειονότητα (43.2%) ενδιαφέρεται περισσότερο για τα προγράμματα Πολιτιστικών Θεμάτων, το 22.7% για Περιβαλλοντικά, το 15.9% για προγράμματα Αγωγής Υγείας, ενώ σημαντικό ποσοστό (22.7%) ενδιαφέρεται για όλα (εικ. 8). Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι η τελευταία ερώτηση για το είδος θεματικής εκπαίδευσης προστέθηκε αφού οι εκπαιδευτικοί είχαν αρχίσει να απαντούν το ερωτηματολόγιο, με αποτέλεσμα η ερώτηση αυτή να απαντηθεί από μικρότερο αριθμό ατόμων.

 Εικόνες 1 και 2

 Εικόνες 3 και 4

 Αποτελέσματα της έρευνας

Στο ερώτημα που αφορά στις προθέσεις των εκπαιδευτικών της ΔΔΕ Ημαθίας σχετικά με την υλοποίηση προγράμματος το σχολικό έτος 2020-21, το 69,1% απάντησε ΝΑΙ και το 30,9% ΟΧΙ (εικ. 4), γεγονός που κατέδειξε ότι θα υπάρξει σημαντική μείωση του αριθμού των προγραμμάτων το τρέχον σχολικό έτος σε σχέση με τα προηγούμενα. Αιτίες της αλλαγής της διάθεσης των εκπαιδευτικών σχετικά με την υλοποίηση προγραμμάτων, σύμφωνα με τις απαντήσεις τους, είναι η έλλειψη σταθερότητας και η αβεβαιότητα για το πώς θα εξελιχθεί η υγειονομική κρίση που θα επηρεάσει και τις συνθήκες λειτουργίας των σχολείων, η κόπωση που αισθάνονται λόγω των δύσκολων συνθηκών που βιώνουν στην εργασιακή, αλλά και στην προσωπική/οικογενειακή καθημερινότητα, ο περιορισμός των δράσεων στο πεδίο και των εκπαιδευτικών επισκέψεων λόγω των συνθηκών, η μείωση του ενδιαφέροντος των παιδιών να συμμετέχουν σε προγράμματα υπό συνθήκες κοινωνικής αποστασιοποίησης και η έλλειψη δυνατότητας συγκρότησης μικτής ομάδας παιδιών.

Το επόμενο ερώτημα αναφερόταν στο τελευταίο σημείο, την έλλειψη δυνατότητας συγκρότησης μικτής ομάδας (από παιδιά διαφορετικών τμημάτων του σχολείου) και κατά πόσον αυτή θα επηρεάσει την απόφαση των εκπαιδευτικών σχετικά με την υλοποίηση προγράμματος το τρέχον σχολικό έτος (εικ. 5). Σύμφωνα με τις απαντήσεις, μεγάλο ποσοστό των εκπαιδευτικών (45.5%) θεωρεί αρνητικό αυτό το σημείο, αλλά υπάρχουν και πολλοί (54.5%) που δεν επηρεάζονται από την έλλειψη αυτής της δυνατότητας. Κάποιοι αιτιολόγησαν την απάντησή τους δηλώνοντας ότι είναι δύσκολο να συγκροτηθεί ομάδα με ικανοποιητικό αριθμό παιδιών από ένα μόνον τμήμα, άλλοι θεωρούν εξαιρετικά αντιπαιδαγωγικό το να αποκλείονται παιδιά που ενδιαφέρονται για κάποιο θέμα αλλά δεν ανήκουν στο τμήμα που υλοποιεί το συγκεκριμένο πρόγραμμα, ενώ άλλοι διαφωνούν με αυτόν τον περιορισμό γιατί υλοποιούν προγράμματα που το θέμα τους μπορεί να προσαρμοστεί κάλλιστα στη νέα κατάσταση και να υλοποιηθεί διαδικτυακά (π.χ. Μαθητικό Ραδιόφωνο, Σύνταξη Ηλεκτρονικής Σχολικής Εφημερίδας κ.ά.). Τέλος, υπήρξαν και άλλοι που σχολίασαν ότι η έλλειψη αυτής της δυνατότητας είναι μια θετική απόφαση, δεδομένου ότι η υλοποίηση προγράμματος από μικτή ομάδα επιφέρει συχνά αναστάτωση στη λειτουργία του σχολείου και το ωρολόγιο πρόγραμμα.

Εικόνα 5

Στο ερώτημα αν υπάρχει πρόθεση αξιοποίησης διαδικτυακών επισκέψεων και ψηφιακών εφαρμογών όπου αυτό είναι δυνατόν, το μεγαλύτερο μέρος (60%) απάντησε θετικά (εικ. 6), ενώ δεν ήταν λίγοι οι εκπαιδευτικοί (47.3%) που δήλωσαν ότι προτίθενται να αξιοποιήσουν τη δυνατότητα εξ αποστάσεως συναντήσεων για την υλοποίηση των προγραμμάτων (εικ. 7).

 Εικόνες 6 και 7

 Εικόνα 8

Προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων 2020-21 της ΔΔΕ Ημαθίας

Το τρέχον σχολικό έτος εγκρίθηκαν από τη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ημαθίας 70 προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων, 21 Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, 14 Αγωγής Υγείας και 35 Πολιτιστικών Θεμάτων. Παρατηρείται, δηλαδή, σοβαρή μείωση, περίπου 50% σε κάθε κατηγορία θεματικής εκπαίδευσης και 53.65% στο σύνολο των προγραμμάτων σε σχέση με το 2019-20. Αξίζει να επισημανθεί ότι, δεδομένης της έλλειψης δυνατότητας συγκρότησης μικτών ομάδων, παρατηρείται το φαινόμενο πολλές ομάδες να είναι ολιγομελείς, με αποτέλεσμα ο αριθμός των παιδιών που συμμετέχουν σε προγράμματα το τρέχον σχολικό έτος να είναι κατά πολύ μικρότερος.

Παρ’ όλα αυτά, σημαντικός αριθμός προγραμμάτων έχει κατατεθεί και εγκριθεί και μεγάλος αριθμός εκπαιδευτικών της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ημαθίας προτίθεται να υλοποιήσει προγράμματα ακόμη και στις συνθήκες της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Πόσες από τις σχολικές ομάδες των προγραμμάτων και σε ποιο βαθμό, όμως, θα μπορέσουν να βρουν σε καιρό πανδημίας τη δημιουργική διέξοδο που επιζητούν; Πόσα προγράμματα θα μπορέσουν να ολοκληρωθούν εν μέσω υγειονομικής κρίσης;...

Το ζήτημα, βέβαια, παραμένει ανοικτό και τα ποικίλα ερωτήματα που μας προβληματίζουν αναμένεται να απαντηθούν στο τέλος του σχολικού έτους.

Λένα Δημητριάδου, Υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτήτων ΔΔΕ Ημαθίας